Τουρκία: Πριν και μετά τα τανκς Ο ισχυρός σουλτάνος, το υπονομευμένο πραξικόπημα και ένα μπρα-ντε-φερ που συνεχίζεται

Γράφει; Κώστας Φουρίκος

Η Τουρκία έζησε το βράδυ της Παρασκευής -και μαζί της ολόκληρος ο κόσμος – μια απίστευτη νύχτα. Εικόνες από το βαθύ και κατάμαυρο παρελθόν των στρατιωτικών πραξικοπημάτων της γείτονος μέσα σε λίγα λεπτά πάγωσαν τα πάντα.

Τανκς στο Βόσπορο και στο αεροδρόμιο Ατατούρκ, κλειστές γέφυρες, στρατιώτες στην Ταξίμ, περικύκλωση του κοινοβουλίου στην Άγκυρα και άρματα μάχης που στρέψανε τα όπλα τους προς τα εκεί που στέκει το λεγόμενο και «παλάτι του Σουλτάνου», η οικία δηλαδή του Ερντογάν. Κατάληψη του κτηρίου Διοίκησης του Στρατού, ομηρία / σύλληψη τους Αρχηγού των ενόπλων δυνάμεων, έλεγχος της κρατικής τηλεόρασης κι ένα μήνυμα που διαβάστηκε από νεαρή δημοσιογράφο «ο στρατός αναλαμβάνει την εξουσία». Όλα δείχνανε πως το πραξικόπημα γίνεται όντως αλλά και ότι πετυχαίνει. Λίγες ώρες μετά ότα πάντα φαίνονται αλλαγμένα. Τι είχε συμβεί; Και κυρίως πως η εξήγηση του τι είχε συμβεί μπορεί να μας δείξει την κατεύθυνση της επόμενης μέρας στη γειτονική χώρα;

---

1.Ποιοι έκαναν το πραξικόπημα;

---

Όπως φαίνεται πλέον από την έκταση των συλλήψεων και των άμεσων αλλαγών / καθαιρέσεων που λαμβάνουν χώρα με τρομαχτικό εύρος αυτή τη στιγμή (και ενώ ακόμη δεν έχουν παραδοθεί όλοι οι πραξικοπηματίες ούτε έχουν σβήσει όλες οι εστίες της έντασης) μιλάμε για ένα όχι αμελητέο τμήμα του στρατού.

Ένα σημαντικό κομμάτι (υπό τον Μουχαρέμ Κοσέ, όπως γράφεται χωρίς να έχει διαψευστεί) που είχε άμεση σχέση στο επιτελικό κομμάτι της σχεδίασης και υλοποίησης του πραξικοπήματος. Όντως δε μιλάμε για ολόκληρη την ηγεσία του στρατού -κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατο στη βάση των προσπαθειών του ίδιου του συστήματος εξουσίας του Ερντογάν τα τελευταία χρόνια-  αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε επίσης, πως πολλές φορές στην ιστορία, τα πραξικοπήματα εξελίσσονται καταρχήν από κάποιες δυνάμεις που παίρνουν την πρωτοβουλία, από άλλες που γνωρίζουν και προτιμούν να μένουν ή να φαίνονται ανενεργές και από τρίτες που χωρίς να είναι στον όποιο σχεδιασμό απλά επιλέγουν να μην δράσουν μέχρι τα πράγματα να ξεκαθαρίσουν προς τα πού κλίνουν.

Οι δηλώσεις υψηλόβαθμων στρατιωτικών ότι δεν στηρίζουν το πραξικόπημα (αρχηγός ναυτικού, αρχηγός ειδικών δυνάμεων) αναδεικνύουν όλες τις παραπάνω πλευρές. Έγιναν τέσσερις ώρες περίπου μετά την αρχική ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων και ενώ είχε αρχίσει ήδη να διαφαίνεται ότι αλλάζει η τροπή των πραγμάτων. Δείχνουν όντως ότι το πραξικόπημα δεν είχε τη στήριξη της ηγεσίας των ενόπλων δυνάμεων εξ αρχής, αλλά μάλλον ούτε και κάποια σοβαρή ενεργή αντίθεση από αυτή. Η αντικάτασταση επίσης από τον Ερντογάν σε ενεργό χρόνο του αρχηγού των ενόπλων δυνάμεων (που βρίσκονταν υπό κράτηση) με τον αρχηγό της πρώτης στρατιάς (που χαρακτηρίζεται ως πιο έμπιστος) ενισχύει έναν τέτοιο σκεπτικό. Ακόμη και ο προβληματισμός για το πώς δεν υπήρξε καμία αντίσταση από άλλο κομμάτι του στρατού τις πρώτες ώρες, ούτε είχαν γίνει εγκαίρως αντιληπτές οι -αν μη τι άλλο όχι αμελητέες- κινήσεις των πραξικοπηματιών για να αποτραπούν εν τη γενέσει τους, μπορεί να ενταχθεί στο κάδρο της προσπάθειας ακτινογραφίας για τη στάση του στρατού.

2. Η σημερινή κατάσταση του στρατού

---

Το στράτευμα παραμένει ένας παραδοσιακός πόλος εξουσίας στην Τουρκία με το δικό του στελεχιακό δυναμικό που παραδοσιακά εμφορείται στην πλειοψηφία του από την κεμαλική εθνικιστική ιδεολογία μιας Τουρκίας ισχυρής περιφερειακής δύναμης, μιας Τουρκίας με αδιασάλευτη τη φυσιογνωμία του κοσμικού κράτους. Τα στελέχη αυτά πρέπει να σημειώσουμε όπως δείχνει και το παρελθόν ως προς τη μηχανική που τα αναδεικνύει και τα γαλουχεί, δεν ταυτίζονται με την ηγεσία του πολιτικού προσωπικού του κεμαλικού στρατοπέδου όπως είναι πχ σήμερα ο Κεμάλ Κιλιντζάρογλου του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος.

Χτες από την πρώτη στιγμή, θα μπορούσε κανείς να διαπιστώσει τα στοιχεία αυτού του παραδοσιακού κεμαλισμού, στην ίδια την ανακοίνωση των πραξικοπηματιών: «Η επαναφορά της κοσμικής εξουσίας» που διακυβεύεται πλάι πλάι με «την αποκατάσταση της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» βρέθηκε στην προμετωπίδα του «Συμβουλίου της Ειρήνης στην Τουρκία» όπως αυτοπαρουσιάστηκε η ομάδα των πραξικοπηματιών.

Και όμως από την πρώτη στιγμή πολλοί αναλυτές ως και η ίδια η κυβέρνηση δεν δίστασαν να φωτογραφίσουν ή και να κατονομάσουν το πραξικόπημα ως πρωτοβουλία του «συστήματος Φετουλάχ Γκιουλέν» που δεν τοποθετείται στο κεμαλικό στρατόπεδο αλλά στη λεγόμενη «μετριοπαθή ισλαμιστική πτέρυγα» του πολιτικού σκηνικού στην Τουρκία, κομμάτι στο παρελθόν του ίδιου του AKP , του κόμματος Ερντογάν. ( Ο Γκιουλέν στην πραγματικότητα αποτελεί ένα από τα πιο ιδιόμορφα πρόσωπα της τουρκικής πολιτικής σκηνής. Ισλαμιστής, ιμάμης και καθοδηγητής του ίδιου του Ερντογάν, επιχειρηματίας και ιδιοκτήτης της μεγαλύτερης σε κυκλοφορία εφημερίδας Ζαμάν που έκλεισε πριν τις τελευταίες εκλογές ο Ερντογάν, διαμένει εδώ και πολλά χρόνια στις ΗΠΑ και έχει αποσύρει τα τελευταία χρόνια την υποστήριξή του στο AKP. Ηγείται του λεγόμενο Ισλαμιστικού Τάγματος, Hizmet).

Γίνεται να ισχύον και τα δύο; Κατ΄αρχήν για να απαντήσουμε θα πρέπει να συμπεριλάβουμε στη σκέψη μας τις αλλαγές που έχει υποστεί το στράτευμα τα τελευταία χρόνια. Το ισλαμιστικό κέντρο είχε συνηθίσει χρόνια ολόκληρα να δέχεται τις κατραπακιές τη μία μετά την άλλη από το ισχυρό βαθύ κεμαλικό κράτος . Πολλές φορές κατάφερνε να επικρατήσει εκλογικά και έβλεπε πότε τη δικαστική εξουσία και πότε τον στρατό, πότε και τους δύο μαζί να του παίρνουν την μπουκιά από το στόμα. Η μάχη που έδωσε αυτό το κέντρο για να αλλάξει αυτή την κατάσταση, να εκκαθαρίσει αντίπαλους πόλους και να δημιουργήσει τους δικούς του μόνο αμελητέα δεν είναι. Στην πραγματικότητα αυτή η μάχη δόθηκε σχεδόν πάντα υπό την απειλή ή το πρόσχημα πραξικοπημάτων (με κορυφαία στιγμή το σκάνδαλο Ergenecon) και κατάφερε να έχει απτά αποτελέσματα. Υπό αυτό το πρίσμα μπορούμε να αντιληφθούμε ότι είναι δυνατόν να υπάρχουν πυρήνες μέσα στο στρατό πλέον που δεν είναι κεμαλικοί, αλλά πιστοί στον Ερντογάν, όπως και άλλοι (αυτοί οι αναφορές τους δείχνουν αρκετά δυνατούς) που δύνανται να έχουν σχέση με άλλες ισλαμιστικές πτέρυγες όπως αυτής του Γκιουλέν.

Τέλος καθόλου αμελητέοι δεν είναι σε αυτό το πλαίσιο οι τελευταίοι χειρισμοί Ερντογάν γύρω από κραταιούς κεμαλικούς πόλους του στρατού. Χωρίς να μπορεί να τους πάρει με το μέρος του, ούτε να τους εμπιστευτεί ολοκληρωτικά φάνηκε να τους δίνει το τελέυταίο διάστημα πεδίο ύπαρξης και ανάσας, απαλλάσσοντας αρκετούς σημαντικούς στρατιωτικούς από τις κατηγορίες του σκανδάλου Ergenecon και δημιουργώντας σε αυτούς περαιτέρω ενδοιασμούς για το αν θα έπρεπε, αν θα είχαν συμφέρον να κινηθούν εναντίον του.

Κάπως έτσι διαγράφονται οι συσχετισμοί και η ισορροπία τρόμου στο στράτευμα, η ίδια ισορροπία που διαπέρασε τους ισχυρότερους παίχτες αυτού τις κρίσιμες ώρες του πραξικοπήματος.

3.Το πολιτικό αντι – Ερντογάν μέτωπο και η σχέση του με το πραξικόπημα: Γκιουλέν, μετριοπαθής πτέρυγα ισλαμιστών, κεμαλικοί

---

Στην πραγματικότητα πάντως, η σύμπραξη κεμαλιστών και γκιουλενιστών του στρατού, αυτό που αναφέρανε αρκετοί αναλυτές ως πυρήνα του πραξικοπήματος ήταν περισσότερο αυτό που φάνταζε λογικό να ισχύει κεντρικοπολιτικά, παρά αυτό που θα μπορούσε κανείς με απτά στοιχεία να αποδείξει, ειδικά τις πρώτες στιγμές αυτής της διαδικασίας.

Γιατί όντως δεν ήταν η πρώτη φορά που τέθηκε ανοιχτά η πιθανότητα ή ο κίνδυνος πραξικοπήματος στη γείτονα χώρα τα τελευταία χρόνια. Στην πραγματικότητα ο κρατικός μηχανισμός και οι διαρροές στον τύπο, παραπάνω από μία φορά τον τελευταίο μόλις ένα χρόνο, είχαν μιλήσει ανοιχτά για επικίνδυνες ενέργειες του στρατού. Ούτε ήταν η πρώτη φορά που τέθηκε το ζήτημα της με κάθε κόστος ανατροπής του Ερντογάν από ένα ετερόκλητο πολιτικό μωσαϊκό. Οι τελευταίες εκλογές μάλιστα θεωρούνταν ως καμπή στην περίπτωση που το AKP δεν κατάφερνε -παρότι πάλι πρώτο κόμμα- να συγκεντρώσει επαρκή αριθμό βουλευτών για κυβερνητική πλειοψηφία. Και ο Ερντογάν σε αυτό το φόντο και υπό το πρίσμα και των χτυπημάτων που δεχόταν από κομμάτια του δικαστικού σώματος, αναγκαζόταν τις παραμονές των εκλογών να στείλει μέχρι και τον γιό του, Bilal Erdogan («υπουργό πετρελαίου του ISIS» όπως τον έχουν αποκαλέσει ειρωνικά οι πολιτικοί αντίπαλοι) στο εξωτερικό.

Σε αυτή την αφήγηση δεν κατάφεραν ποτέ να πρωταγωνιστήσουν αποκλειστικά οι αποδυναμωμένοι κεμαλικοί. Μάλλον περισσότερο λογικό φάνταζε και γράφτηκε ουκ ολίγες φορές ότι καταλληλότερα πρόσωπα για μια ασφαλή περίοδο μετάβασης μπορούσαν να είναι στελέχη της μετριοπαθούς πτέρυγας των ισλαμιστώνπου ο Ερντογάν «έκανε πέρα» σταδιακά το τελευταίο διάστημα. Ο πρώην πρόεδρος Γκιούλ (όταν ο Ερντογάν ήταν πρωθυπουργός, ή το οικονομικοπολιτικό σύστημα Γκιουλέν. Ακόμη και ο αρχιτέκτονας του AKP Νταβούτογλου μπήκε πρόσφατα στο κάδρο έχοντας παραμεριστεί από τον σκληρό πυρήνα του Ταγίπ.

Κεντρικός πυρήνας αυτής της αφήγησης δεν ήταν και είναι άλλος από την κατηγορία ότι ο Ερντογάν τραβάει επικίνδυνα το σκοινί θέτοντας σε κίνδυνο την οικονομική και γεωστρατηγική θέση της χώρας. Η διατάραξη των σχέσεων με τη Δύση και δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ και το Ισραήλ (ας θυμηθούμε την άρνηση εισόδου στον αμερικάνικο στρατό και το Ναβί Μαρμαρά), η παραπάνω από το προβλεπόμενο ανάπτυξη οικονομικών και άλλων σχέσεων με Σ. Αραβία, Αραβικό Σύνδεσμο και σαλαφιστές της Αλ Νούσρα και του ISIS στη Συρία, η προσπάθεια εμφάνισης της Τουρκίας ως χώρα – φάρου των απανταχού μαχόμενων φονταμενταλιστών του Ισλάμ αποτελούν σημαντικά στοιχεία αυτού του περιγραφόμενου από τη συστημική αντιπολίτευση κινδύνου. Ακόμη και την ισχυροποίηση του κουρδικού κινήματος (HDP, PKK) χρεώνει στην πολιτική του Ερντογάν αυτή η αφήγηση (για να μην υπάρχει και κάποιος ενδοιασμός για τη …»μοναξιά» των Κούρδων στην κεντρική πολιτική της Τουρκίας).

Επιχειρηματίες σαν τον Γκιουλέν μπορούσαν κάλλιστα να βλέπουν τις δουλειές τους να διαταράσσονται ή και να παραμερίζονται από έναν καινούριο πόλο κρατικο-ιδιωτικών επιχειρηματικών συμφερόντων υπό την διοίκηση και την ιδιοκτησία της οικογένειας ή της αυλής Ερντογάν, στο φόντο αυτού του μίγματος πολιτικής.

Ενώ η Δύση (κυρίως οι ΗΠΑ το τελευταίο διάστημα) στο έδαφος της διαρκούς ρευστότητας δεν έκρυψε ποτέ ότι επιθυμεί έναν πιο προβλέψιμο και αξιόπιστο συνομιλητή στο τιμόνι του παραδοσιακά γι αυτήν σύμμαχου τουρκικού κράτους. Αυτό το τελευταίο στοιχείο δεν δίστασε πολλές φορές να αξιοποιήσει ο ίδιος ο Ερντογάν για να τονώσει την ισλαμιστική περηφάνια του κόμματός του μιλώντας για τη Δύση και τους πρακτορές της που θέλουν να τον ανατρέψουν… Ήταν μάλλον και χτες εμφανείς οι αποχρώσεις αυτού του παράγοντα στις πρώτες στιγμές του πραξικοπήματος (βλέπε πχ πρώτες δηλώσεις Κέρι)

4. Γιατί έχασε τελικά το πραξικόπημα; Η επόμενη μέρα

---

Στο φόντο των παραπάνω το βασικό συμπέρασμα του άρθρου είναι πως το πραξικόπημα είχε πολύ λιγότερα οργανωτικά από ότι πολιτικά προβλήματα. Δεν υποτιμάται καθόλου ο παράγοντας της μη στήριξης του από ολόκληρη ή την πλειοψηφία της ηγεσίας του τουρκικού στρατού, αλλά αυτός ο παράγοντας εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο της a priori πολιτικής υπονόμευσης των πραξικοπηματιών.

Παρότι δεν συνάντησε αντίσταση τις πρώτες ώρες και έκανε πολλούς διεθνείς αξιωματούχους μπροστά στις κάμερες να προσέχουν τα λόγια τους και πίσω από αυτές να μιλάνε για επικράτηση, δεν επέδειξε επαρκές πολιτικό σχέδιο και ικανότητα συνεννόησης και εκπροσώπησης του πολιτικού ρεύματος που θα ήθελε να εκφράσει. Φάνηκε παρορμητική πολιτικά και όχι οργανωτικά κίνηση.

Κινήθηκε by the book χωρίς να επιχειρήσει ή να καταφέρει να κινητοποποιήσει υπέρ του κάποιο από τα ετερόκλητα αντιπολιτευόμενα πολιτικά κομμάτια, είτε «από τα πάνω» (πολιτικοί παράγοντες που μάχονται κόντρα στον Ερντογάν), είτε «από τα κάτω» (τμήματα του λαού που βρέθηκαν με αντι – ερντογάν μένος στους δρόμους όλο το προηγούμενο διάστημα). Αντίθετα αυτό, το προσπάθησε και πέτυχε να συμβεί ο αντίπαλός του πραξικοπήματος, Ερντογάν, κινητοποιώντας μέσω μηνύματος από το κινητό τους δικούς του υποστηρικτές.

Η δυναμική επανεμφάνιση των εξαφανισμένων Γκιούλ και Νταβούτογλου με παθιασμένα μηνύματα κατά του πραξικοπήματος πέρα από την δικιά τους ανάγκη να αποτινάξουν από πάνω τους τις όποιες υποψίες για κάποιου τύπου εμπλοκή, φανέρωσε πως πρώτη συνέπεια του πραξικοπήματος εκείνες τις ώρες ήταν να εμφανίσει ακόμη πιο ισχυρό και συσπειρωμένο το μπλοκ του Ερντογάν, σε σύγκριση λίγες στιγμές πριν όταν τα τανκς βρισκόταν ακόμη στα στρατόπεδα. Μαζί με τις δηλώσεις αποκήρυξης από Ρεπουμπλικάνους και  Γκρίζους Λύκους που ακολούθησαν το στιγμιότυπο αυτό, αποτέλεσε την αρχή του τέλους.

Το πραξικόπημα ως γεγονός και πρωτοβουλία υποτίμησε τη βαθιά ριζωμένη πεποίθηση σε μεγάλα τμήματα του λαού ότι τα πραξικοπήματα και οι δικτατορίες είναι μία επικίνδυνη  και αιματηρή κατάσταση που καλό είναι να μην επαναληφθεί. Δεν κατόρθωσε να εμφανίσει εγκαίρως κάποια μορφή ηγετικής δημόσιας εικόνας ή πολύ περισσότερο κάποιου μεταβατικού πολιτικού σχεδίου, αφού η μοναδική απεύθυνση που είχε προς τον λαό όταν ακόμη και η αστυνομία παρέμενε αδρανής ήταν αυτή μιας εμφανώς εξαναγκασμένης δημοσιογράφου που διάβαζε το μήνυμα των πραξικοπηματιών. Υποτίμησε ακόμη και τον ρόλο των ΜΜΕ και των social media, που για άλλη μια φορά αποδεικνύεται κραταιός στη σύγχρονη πολιτική πραγματικότητα.  Αυτών των μέσων που με τόση μανία επιχειρεί εδώ και καιρό να ελέγξει ο Ερντογάν και τα οποία σε μεγάλο βαθμό του έδωσαν ανάσα σε αυτή τη δύσκολη στιγμή. Οι πραξικοπηματίες είναι χαρακτηριστικό ότι παρόλο που κατέλαβαν από την πρώτη στιγμή το κρατικό κανάλι δεν ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με μέσα όπως το CNN Turk από το οποίο απευθύνθηκε ο Ερντογάν στους τούρκους πολίτες, παρά μόνο όταν ήταν πολύ αργά με ένα απονενοημένο διάβημα κατάληψής του για μία ώρα με στρατιώτες που αποβιβάστηκαν με ελικόπτερο στο κτήριο του σταθμού.  Τα ίδια και όσον αφορά την προσπάθεια περιορισμού της χρήσης των social media, που υπήρξε αργοπορημένη και αναποτελεσματική.

Είναι η πρώτη φορά που ο στρατός κινητοποιείται και αντί να απλά να κρατήσουν όλοι την αναπνοή τους, όπως γινόταν διαχρονικά έχουμε εικόνες εξευτελισμού για τους φαντάρους, που παραδίνονται και καταλήγουν χωρίς ρουχισμό, προπηλακίζονται, εκτελούνται. Ένα σοκ για τη σύγχρονη πολιτική στην Τουρκία που είχε συνηθίσει σε ανέκδοτα όπως αυτά με τον Ντεμιρέλ που λέγανε ότι κάθε φορά που τον πλησίαζε στρατιωτικός έβγαζε το διάσημο καπέλο του και …αποσυρόταν ησύχως.

Εν τέλει η εύθραυστη παντοδυναμία του Ερντογάν που έχει χτιστεί όλο το προηγούμενο διάστημα πριν τα τανκς κάνουν την εμφάνιση τους στους δρόμους, είναι αυτή που του έδωσε και τη νίκη και μετά την εμφάνιση αυτών. Αυτή η παντοδυναμία των νικηφόρων πρόσφατων εκλογών, του πολέμου απέναντι στους κούρδους, της χρησιμοποίησης των τρομαχτικών γεγονότων των βομβιστικών επιθέσεων, ενισχύεται τώρα εκ των πραγμάτων έστω και παροδικά. Αυτό κάνει κάποιους μάλλον αφελώς να μιλάνε ακόμη και για την περίπτωση κατασκευασμένου πραξικοπήματος ή πραξικοπήματος από τα lidl, ενώ ήδη μετράμε εκατοντάδες νεκρούς και συνέπειες προ των πυλών. Αυτή η από τα πριν παντοδυναμία εμφανίζεται και ως ο κύριος λόγος της αδυναμίας των πραξικοπηματιών. Το γεγονός ότι οι αντίπαλοι του Ερντογάν εμφανίζονται άτολμοι και ανήμποροι, σαν σε παράλυση ακόμη και εντός 120 ολόκληρων λεπτών όπου αυτός, ο «πανίσχυρος σουλτάνος» φαίνεται να βρίσκεται εν πτήσει, εξετάζοντας ακόμη και αιτήματα ασύλου σε διάφορες χώρες.

Επόμενη μέρα

Το πραξικόπημα πάντως αναμένεται να παροξύνει όλη αυτή την κατάσταση αντιθέσεων στους κυρίαρχους κύκλους της Τουρκίας σε συνδυασμό με τους διεθνείς ανταγωνισμούς και όχι να την εξομαλύνει. Ο Ερντογάν είναι αναγκασμένος να επιδείξει πυγμή. Οι εκκαθαρίσεις στον στρατό και το δικαστικό σώμα ενισχύουν αυτή την κατεύθυνση και ξαναμοιράζουν την τράπουλα. Οι αντίπαλοί του επίσης σε αυτή τη βάση θα αναγκαστούν να τεθούν με ακόμη πιο οξείς υπαρξιακούς όρους προ των ευθυνών τους. Η ιστορία έχει δείξει ουκ ολίγες φορές πως ένα κομμάτι στρατού στο οποίο στηρίχτηκε κάποια πολιτική ηγεσία για να επιβιώσει σε μια δεδομένη στιγμή δεν δίστασε σε σύντομο χρονικό διάστημα να κινηθεί εκ νέου και πιο αποτελεσματικά εναντίον αυτής της πολιτικής ηγεσίας.

Ο Ερντογάν από την άλλη αναμένεται να συνεχίσει στη γραμμή του τελευταίου διαστήματος. Αυτή της γρήγορης εξομάλυνσης των σχέσεων με το διεθνές στερέωμα. Αποδέχεται τη συγγνώμη από Νετανιάχου για το Μαβί Μαρμαρά, προσπαθεί να συμφιλιωθεί με τον Πούτιν (γράφεται πως βάζει στο τραπέζι ακόμη και τη βάση του Ιντσιρλίκ για χρήση από τη Ρωσία), επιδεικνύει ένα πιο συνεννοήσιμο πρόσωπο προς τις ΗΠΑ και την ΕΕ. Και κάτι που πέρασε ως είδηση στα ψιλά τις προηγούμενες μέρες: επιχειρεί επαναπροσέγγιση (γράφτηκαν αρκετά για μυστική τουρκοσυριακή συνάντηση στην Αλγερία) ακόμη και με το καθεστώς Άσαντ, θέτοντας στο τραπέζι έναν και μόνο όρο, τη συνεννόηση για την κατάπνιξη του κουρδικού κινήματος και την αποτροπή δημιουργίας κουρδικού κράτους ή κουρδικής αυτόνομης περιοχής.

Δύσκολοι όλοι οι παραπάνω χειρισμοί στη συνθήκη του συνδυασμού τους, λόγω των εντεινόμενων ανταγωνισμών των επιμέρους πλευρών, αλλά καθόλου παράλογοι ως πυρήνας μιας βραχυπρόθεσμης τακτικής επιβίωσης που δεν μπορεί παρά να συνδυάζεται και να συμπληρώνεται φυσικά με σιδερένια πυγμή προς τους συνήθεις υπόπτους. Τουρκική αριστερά και (κυρίως) κουρδικό κίνημα μπορούν να αποτελέσουν μια αντικείμενο μονοστοχίας στο βαθμό μάλιστα που θα εξευμενιστούν οι υπόλοιποι παράγοντες. Και κάπως έτσι το να θεωρείται ο Ερντογάν ως εγγυητής της δημοκρατίας, της ασφάλειας και της σταθερότητας φαντάζει ως το πιο σύντομο και μακάβριο ανέκδοτο του κόσμου.

Το HDP, το φιλοκουρδικό αριστερό κόμμα στη γειτονική χώρα ήταν το τελευταίο από τα κοινοβουλευτοικά κόμματα που τοποθετήθηκαν τα ξημερώματα του Σαββάτου προφανώς ενάντια σε κάθε απόπειρα δικτατορίας (οι μνήμες από τη χούντα του Εβρέν είναι ακόμη νωπές). Προφανώς επίσης περιμένοντας τις εξελίξεις και γνωρίζοντας ότι ούτως ή άλλως θα βρεθεί στο μάτι του κυκλώνα μαζί με το σύνολο όλων όσων χαλάνε το παιχνίδι της κυρίαρχης πολιτικής στην Τουρκία από τα «κάτω» (PKK, σωματεία, κινήματα νεολαίας, οικολογίας κλπ.). Για όλους αυτούς όρος επιβίωσης στην πολύπλοκη και αντιφατική πολιτική σκακιέρα της Τουρκίας και της ευρύτερης περιοχής, αποτελεί εκ των πραγμάτων ο μονόδρομος της αυτοτελούς και αυτόνομης ισχυροποίησης των κινηματικών και πολιτικών διαδικασιών που τους έφεραν στο προσκήνιο όλο το τελευταίο διάστημα. Χωρίς ασφαλείς συμμαχίες, χωρίς αξιόπιστους «προστάτες», χωρίς ιδιαίτερες «καβάτζες».

http://www.toperiodiko.gr/%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%BA%CE%AF%CE%B1-%CF%80%CF%81%CE%B9%CE%BD-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%AC-%CF%84%CE%B1-%CF%84%CE%B1%CE%BD%CE%BA%CF%82/#.V4qykFSLTIW

http://anemosanatropis.blogspot.gr/2016/07/blog-post_208.html#more

 http://greekto.blogspot.gr/2016/07/blog-post_17.html#