Η πολιτική κρίση της Γερμανίας δεν είναι τραγωδία

Του Leonid Bershidsky 

Η αποτυχία των γερμανικών διαπραγματεύσεων για το σχηματισμό κυβερνητικού συνασπισμού την Κυριακή είναι ένα πλήγμα για την καγκελάριο Angela Merkel και για την εικόνα της Γερμανίας ως προπύργιο της σταθερότητας στην Ευρώπη. Ωστόσο, είναι επίσης ένα ισχυρό σημάδι ότι η Γερμανία είναι μια εύρυθμα λειτουργούσα δημοκρατία με ισχυρό διάλογο επί ζητημάτων πολιτικής, στην οποία το περιεχόμενο υπερισχύει της πολιτικής σκοπιμότητας.

Ο Christian Lindner, ο χαρισματικός ηγέτης του φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος (FDP), αποδείχτηκε ο πιο αδύναμος κρίκος έπειτα από έναν μήνα διερευνητικών διαπραγματεύσεων με τους συντηρητικούς της Μέρκελ και τους προσκείμενους στην αριστερά Πρασίνους. Περίπου τα μεσάνυχτα της Κυριακής, ο εμφανώς εξαντλημένος Lindner αποχώρησε από τις συνομιλίες, λέγοντας ότι οι υπό συζήτηση συμβιβασμοί κατέστησαν αδύνατο για το FDP να εκπληρώσει την εκλογική του εντολή για αλλαγή: χαμηλότερους φόρους, πιο ευέλικτο εργατικό δυναμικό, "τακτική" μεταναστευτική πολιτική. "Είναι καλύτερο να μην κυβερνάς παρά να κυβερνάς ψεύτικα", είπε ο Lindner. Η στάση του μάλλον έχει να κάνει με τις πολιτικές που θα εφαρμοστούν παρά με την επιδίωξη πολιτικού οφέλους. Ο μόνος τρόπος να επωφεληθεί ο Lindner από τη διάλυση των συνομιλιών θα ήταν εάν η Merkel τον παρακαλούσε να επιστρέψει στο τραπέζι, ένα απίθανο σενάριο. Καμία από τις άλλες επιλογές δεν είναι δυνητικά επωφελής για το FDP –ή για οποιονδήποτε άλλο.

Τρία σενάρια βρίσκονται υπό συζήτηση - ένας "μεγάλος συνασπισμός" της τελευταίας στιγμής που θα απαρτίζεται από το μπλοκ της Merkel και τους Σοσιαλδημοκράτες, που ήταν ο μικρός εταίρος της στην τελευταία κυβέρνηση, νέες εκλογές και μια μειοψηφική κυβέρνηση υπό την ηγεσία της Merkel. Σύμφωνα με δημοσκόπηση που δημοσιεύθηκε την Κυριακή, ένας νέος μεγάλος συνασπισμός θα ήταν η επιλογή μεγάλης μερίδας των Γερμανών –του 49%. Όμως ο ηγέτης του SPD Martin Schulz και η ομάδα του έχουν ταχθεί σθεναρά εναντίον αυτής της επιλογής, υποστηρίζοντας ότι το κακό αποτέλεσμα του κόμματος τους στις εκλογές του Σεπτεμβρίου ήταν ένα σημάδι ότι οι ψηφοφόροι δεν ήθελαν πια τέτοιο συνδυασμό.

Οι Σοσιαλδημοκράτες έχουν τώρα μια καλή ευκαιρία να αλλάξουν γνώμη στο όνομα της ευθύνης και της ευρωπαϊκής ατζέντας του κόμματος. Ο μόνος τρόπος να μπορέσει η Γερμανία να βοηθήσει τη Γαλλία του Προέδρου Emmanuel Macron να φέρει μεγαλύτερη ολοκλήρωση στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι να σχηματίσει μια κυβέρνηση που θα μοιράζεται το ζήλο του Macron και κάτι τέτοιο είναι αδύνατο χωρίς το SPD. Αλλά επιπλέον τέσσερα χρόνια έργου κάτω από τη Merkel θα μπορούσαν να διαβρώσουν εντελώς την ταυτότητα του κόμματος και να οδηγήσουν σε ακόμα χειρότερες ήττες στο μέλλον.

Εάν ο Schulz εμμείνει στην άποψή του, η συνταγματική ακολουθία των γεγονότων έχει ως εξής. Το κοινοβούλιο πρέπει να εκλέξει Καγκελάριο. Εάν στις δύο πρώτες προσπάθειες που θα γίνουν εντός δύο εβδομάδων ο υποψήφιος δεν συγκεντρώσει απόλυτη πλειοψηφία, τότε στην Τρίτη προσπάθεια θα αρκεί  η σχετική πλειοψηφία. Αυτό διασφαλίζει την εκλογή της Merkel, το μπλοκ της οποίας διαθέτει τα περισσότερα μέλη. Τότε ο γερμανός Πρόεδρος Frank-Walter Steinmeier -ο οποίος αντιτάσσεται σε νέες εκλογές και καλεί τους διαπραγματευτές του συνασπισμού να επιδείξουν περισσότερη ευθύνη- έχει μια επιλογή: Μπορεί να διαλύσει το κοινοβούλιο, να στείλει και πάλι τους ψηφοφόρους στις κάλπες ή να παραχωρήσει εντολή στην Merkel για μια κυβέρνηση μειοψηφίας.

Μια νέα ψηφοφορία δεν είναι επιθυμητό αποτέλεσμα για κανένα από τα κόμματα που τα πήγαν καλά στις εκλογές του Σεπτεμβρίου. Οι δημοσκοπήσεις -οι οποίες ήταν ακριβείς πριν από την ψηφοφορία - δείχνουν ότι τα κόμματα έχουν ακριβώς τις ίδιες επιδόσεις όπως πριν από δύο μήνες. Ακόμα και το AfD, το ξενοφοβικό λαϊκιστικό κόμμα που τρόμαξε κάποιους με το 13% που απέσπασε το Σεπτέμβριο, πιθανόν να μην κερδίσει τίποτα από την αστάθεια, αφού οι ψηφοφόροι καταλαβαίνουν ότι κανένα mainstream κόμμα δεν είναι πρόθυμο να συνεργαστεί με αυτό.

Το FDP θα μπορούσε να επωφεληθεί ή να υποφέρει στις εκλογές για το ρόλο του ως μαστροχαλαστής της συμμαχίας, αλλά τυχόν κέρδη ή απώλειες θα ήταν μικροσκοπικά, από τη στιγμή που ο αριθμός των ψηφοφόρων που επιθυμούν να υποστηρίξουν το πρόγραμμα ελεύθερης αγοράς του FDP είναι πεπερασμένος και το κόμμα πλησίασε το μέγιστο αποτέλεσμα στις τελευταίες εκλογές. Ακόμη και αν η Merkel, η οποία παραμείνει ο πιο δημοφιλής πολιτικός της Γερμανίας, τιμωρηθεί στις κάλπες για την αποτυχία της να σχηματίσει κυβέρνηση, οι συντηρητικοί θα εξακολουθήσουν να είναι η μεγαλύτερη πολιτική δύναμη. Λίγα θα άλλαζαν για τους Σοσιαλδημοκράτες, που εξακολουθούν να αγωνίζονται να καθορίσουν την ατζέντα τους. Οι πιθανότητές τους για ένα συνασπισμό με το ακροαριστερό Die Linke και τους Πράσινους θα εξακολουθούσαν να είναι απειροελάχιστες, διότι αυτά τα κόμματα θα χρειαστούν περισσότερο από 10% επιπλέον στήριξης.

Μια μειοψηφική κυβέρνηση, αν και πρωτοφανής στη Γερμανία, μοιάζει να είναι καλύτερη επιλογή από ένα ακόμη μη καταληκτικό εκλογικό αποτέλεσμα. Αν μη τι άλλο, θα γλίτωνε χρόνο. Σε μια παρόμοια κατάσταση, η Ισπανία διεξήγαγε δύο ψηφοφορίες, κοντά η μία στην άλλη, το 2015 και το 2016 - και κατέληξε σε μια κεντροδεξιά κυβέρνηση μειοψηφίας υπό την ηγεσία του Mariano Rajoy, αλλά όχι πριν χάσει 10 μήνες σε άκαρπες συνομιλίες συνασπισμού και σε εκστρατείες που δεν πρόσφεραν τίποτα νέο στους ψηφοφόρους.

Η οικονομία της Γερμανίας αναπτύσσεται, αλλά είναι μια χώρα που μπορεί να ζήσει και χωρίς ριζική αλλαγή των πολιτικών. Η απορρόφηση της μεγάλης εισροής μεταναστών του 2015 και του 2016 αποτελεί σε μεγάλο βαθμό διοικητικό καθήκον που απαιτεί ελάχιστη νομοθετική παρέμβαση – η διευκόλυνση, για παράδειγμα, των μεταναστών να αποδείξουν τα προσόντα τους. Αυτό είναι το είδος της αλλαγής που θα μπορούσε να επιτύχει μια μειοψηφική κυβέρνηση. Η Merkel θα έχει επίσης ευρεία υποστήριξη στη μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης στη μεσαία τάξη. Για τη Γερμανία, μια μειοψηφική κυβέρνηση θα μπορούσε να είναι μια σχετικά άνετη επιλογή, διατηρώντας το status quo.

Θα κατέστρεφε, ωστόσο, -τουλάχιστον προσωρινά- τον ηγετικό ρόλο της Γερμανίας στην Ευρώπη. Τα φιλόδοξα σχέδια του Macron για έναν κοινό προϋπολογισμό της ευρωζώνης και άλλα χαρακτηριστικά της ολοένα στενότερης ένωσης θα παραμείνουν ένα όνειρο και οι ανελεύθερες κυβερνήσεις στην Πολωνία και την Ουγγαρία θα γελοιοποιούν με μεγαλύτερη άνεση τις αξίες της ΕΕ.

Ο λεγόμενος συνασπισμός της Τζαμάικα, ο οποίος πήρε το όνομά του από το συνδυασμό των χρωμάτων των συμβαλλόμενων κομμάτων, θα ήταν μια δημιουργική, ελπιδοφόρα επιλογή. Η ώθηση του FDP για ψηφιοποίηση και χαμηλότερους φόρους και η συμπόνια των Πρασίνων για τους μετανάστες και η επιμονή στην ταχεία εξάλειψη του άνθρακα θα μπορούσαν να πλαισιωθούν από τις τεράστιες δεξιότητες εξισορρόπησης της Merkel αλλά και τη στήριξη του συντηρητικού μπλοκ της  προς τη βιομηχανία και τη μεσαία τάξη. Η Merkel θα πρέπει να αναλάβει μέρος της ευθύνης για την αποτυχία αυτών των συνομιλιών – υπήρξε σε μεγάλο βαθμό συντονίστρια της συζήτησης, επιτρέποντας στα μικρότερα κόμματα να συζητήσουν τις διαφορές τους - αλλά οι δεξιότητες, η εμπειρία και η δημοτικότητα της την καθιστούν τη μόνη προφανή επιλογή για την ηγεσία της Γερμανίας σε αυτόν τον πολιτικό κύκλο.

Η τρέχουσα γερμανική πολιτική κρίση δεν μοιάζει με την οδυνηρή σύγχυση του Brexit ή την απόρριψη της παραδοσιακής πολιτικής από τον Donald Trump υπέρ της πολιτικής του Twitter. Αντίθετα, ο διάλογος στη Γερμανία ήταν σε μεγάλο βαθμό σχετικά με την ουσία: σε ποιες κατηγορίες προσφύγων θα πρέπει να επιτρέπεται να ενώνονται με τις οικογένειές τους, πώς θα καταργηθεί σταδιακά ένας φόρος επιδότησης της πρώην Ανατολικής Γερμανίας, πόσο γρήγορα πρέπει να κινηθεί η Γερμανία προς το στόχο της αειφόρου ενέργειας. Αυτά είναι τα ζητήματα της διακυβέρνησης, όχι τα τεράστια ιδεολογικά κίνητρα ή η λαϊκιστική λατρεία της μιας προσωπικότητας. Αυτό δημιουργεί ελπίδα ότι ανεξάρτητα από το ποιο δρόμο θα ακολουθήσει η Γερμανία, θα καταλήξει σε έναν εφικτό συμβιβασμό.

http://www.capital.gr/bloomberg-view/3255576/i-politiki-krisi-tis-germanias-den-einai-tragodia